اسناد و مدارک معتبر که به وسیله حسابرسان مستقل جمع آوری میشوند، طبقه بندی شده تا بدین طریق اظهار نظر در مورد صورتهای مالی آسانتر شود.مدارک مورد نیاز در حسابرسی و حسابداری عبارتند از:
اسناد معتبر رسمی و غیر رسمی
این اسناد به انواع و اقسام گوناگونی در میآید واز رایج ترین اشکال آن میتوان به سندهاى دريافت و پرداخت، فاکتورهاى خريد و فروش، قراردادها، قبوض و حوالههاى انبار، رسيدهاى صادره از طرف فروشندگان، صورتجلسات مجامع عمومى و جلسات هيئت مديره اشاره کرد. هر گونه سندی که مورد صلاحیت حسابرس قرار میگیرند به عنوان مدرک حسابرسی دارای ارزش و اعتبار متفاوتی میباشد. به همین دلیل حسابرسان همیشه فقط به اسناد بسنده نمیکنند. بلکه همزمان با رسیدگی به آنها مسائل متعدد دیگری را در نظر پرورانده تا بتوانند به نتیجه ی مطلوب برسند.
مشاهدات عینی حسابرس
اغلب اوقات می توان صحت چیزی را که در صورتهای مالی درج شده با مشاهدات تعیین کرد که توسط شخص حسابرس صورت گرفته و یکی از قوی ترین مدارک حسابرسی محسوب می شود. از طریق آن می توان وجود دارایی های ثابت مثل زمین، انبار، فروشگاه، ساختمان و غیره را ثابت نمود. لازم به ذکر است در مورد داراییهای دیگر از جمله حسابهای دریافتنی و یا دارایی های نامشهود مانند سر قفلی مشاهده عینی قابل اثبات نیست.
اظهارات اشخاص ثالث
این اظهارات که می تواند کتبى يا شفاهى باشد، اکثراً براى تأئيد موجودیت يا واقعهاى که درحال رسيدگى میباشد کمک قابلتوجهى مىکند. البته صلاحیت اشخاص ثالث نیز مهم می باشد، که باید اولاً صلاحیت حرفه ای اخلاقی و تجاری تایید کننده داشته یاشد و ثانیاً اظهاراتش دست اول و بدون واسطه باشد.
اظهارات کارکنان و مقامات مؤسسه:
به منظور تأیید یک مورد خاص، حسابرس می تواند به اظهارات رسمی یا غیر رسمی کارکنان و مقامات مؤسسه درحال بررسی ارجاع کند. چرا که برخی مواقع تنها راه رسیدن به جواب مطلوب پرسش از مسؤولان و مقامات ارشد آنها خواهد بود. لذا در اکتساب چنین مدارکی وظیفه حسابرس بسیار سنگین قلمداد میشود. زیرا بر اساس مدارک حسابرسی قابل اعتمادی که قرار است از دست اندرکاران مؤسسه بدست آورد، لازم است سوالات خود را بدون ابهام طرح کند، سپس نسبت به پاسخها را برحسب میزان تجربه و علمی که دارد قضاوت کند تا هر گونه پاسخ نامربوط حذف شود.
محاسبات حسابرسی
در تمامی مواردى که عمليات حسابدارى به محاسباتى بستگی دارد که در قسمتهاى مختلف مؤسسه از بخش حسابدارى تا مراکز توليد بهعمل آمده است، منطقی ترین و مطمئن ترین راه برای کسب اطمینان از صحت حسابداری این است که خود حسابرس دست به جمع آوری اطلاعات و محاسبات و بررسی دادههای استخراج شده بزند.
رويدادها و اقدامات بعدى
عمده ی مدارک حسابرسی بعد از پایان سال مالی و قبل از خاتمه عملیات حسابرسی بدست می آید بنابراین ممکن است، نظر حسابرس در مورد نتایج صورتهای مالی نسبت به رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه تغییر کند که معمولاً شامل دو گروه میشود. گروه اول وقایعی که شرط وقوع آنها در تاریخ ترازنامه یا قبل از آن ایجاد شده است و گروه دوم که شرایط وقوع آنها بعد از تاریخ ترازنامه ایجاد شده است.
اطلاعات و مدارک حسابرس ديگر
افزون بر اسنادی که در بالا ذکر گرديد موارد ديگرى هستند که حسابرس مىتواند آنها را مدرک تأئيد و يا ابطال آن قلمداد کند. مواردی که در ذیل آورده شده به برخی از آنان اشاره دارد.
- تكنيكهای حسابرسی
- شمارش بازرس عينی
- اخذ تاييديه از اشخاص ثالث
- سند رسمی
- مداقه (دقت عمل بيشتر )
- محاسبه مجدد
- پرس و جو
- رديابی
- تطبيق اطلاعات مربوط به يكديگر
- رسيدگی به دفاتر و مدارک معين
- مشاهدات و ملاحظات